Radicalisering, extremisme en polarisatie kunnen een bedreiging vormen voor de veiligheid van inwoners en kunnen de principes die ten grondslag liggen aan onze democratische rechtstaat ondermijnen. Het zijn fenomenen die vragen om blijvende inzet.

Polarisatie is het benadrukken van tegenstellingen in de samenleving. Dit leidt ertoe dat groepen verder van elkaar verwijderd raken en spanningen toenemen (AIVD).

Onrust begrijpen - begint bij anders kijken

Wat betekent het voor diegenen die vanuit de landelijke overheid beter willen ‘luisteren’ naar de samenleving? En die daarbij met name voeling willen houden met mogelijk opkomende maatschappelijke onrust? Daarvoor noemt de auteur vijf punten die van belang zijn.

  • Datum: 22 Apr 2022
  • Auteur: Marnix Eysink Smeets
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 38
Er zijn nog 9 extra documenten zichtbaar als je bent ingelogd. Inloggen

Praktische hulp

  • Datum: 9 Oct 2025
  • Pagina's: 3
  • Datum: 9 Oct 2025
  • Pagina's: 1

Dit handboek is opgesteld om handvatten te bieden voor het voeren van gesprekken over (maatschappelijk) gevoelige onderwerpen. Het voorziet in praktische tips en informatie over hoe je deze gesprekken kan voeren

  • Datum: 14 Nov 2024
  • Auteur: Gemeente Utrecht
  • Documenttype: Handboek
  • Pagina's: 19

Gemeenten zijn de bestuurslaag die het dichtst bij de samenleving staat. Hierdoor houden mensen gemeenten eerder verantwoordelijk voor spanningen of breuklijnen tussen lokale groepen. Ook keren ze zich sneller tegen gemeenten dan tegen andere bestuurslagen. Die spanningen of breuklijnen hoeven niet uit de lokale samenleving te komen. Ze kunnen ook een reactie zijn op landelijke of zelfs internationale ontwikkelingen. Polarisatie, daar praten we hierover, is van alle tijden. Wel lijkt dit verschijnsel de afgelopen jaren groter en zichtbaarder te zijn geworden. Daarnaast zijn het aantal verzoeken voor ondersteuning hierover vanuit gemeenten toegenomen. De intocht van Sinterklaas, de coronamaatregelen en het conflict Israël-Palestina zijn daar maar een paar voorbeelden van. De Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) ondersteunt gemeenten met praktische handreikingen bij het omgaan met dit soort ingewikkelde vraagstukken. Deze handreiking geeft gemeenten handvatten om naar de voorkant van polarisatie te komen.

  • Datum: 21 Oct 2025
  • Auteur: Expertise unit sociale-stabiliteit
  • Documenttype: Handboek
  • Pagina's: 31

Deze handreiking biedt gemeenten en politie informatie, inzichten en praktische tips voor het opzetten en onderhouden van een Bondgenotenaanpak. Ook voor gemeenten die al gestart zijn, kan deze handreiking van toegevoegde waarde zijn. Het is echter van belang te benadrukken dat deze handreiking geen ‘one size fits all’ is. Iedere gemeente is uniek en kent belangrijke verschillen in grootte en sociaal-culturele en demografische samenstelling van de bevolking t.o.v. andere gemeenten.

  • Auteur: Veiligheidscoalitie Midden-Nederland
  • Documenttype: Handboek
  • Pagina's: 5
  • Datum: 25 Sep 2025
  • Auteur: Movisie
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 41

Deze digitale handreiking polarisatie van de VAR beschrijft aan de hand van vier thema’s (beleid & organisatie, signaleringsstructuur, preventie & repressie en deskundigheidsbevordering) wat gemeenten kunnen doen om een lokale aanpak op het thema polarisatie te ontwikkelen en/of te borgen. Ter ondersteuning worden diverse instrumenten en documenten genoemd die kunnen helpen bij het formuleren of herzien van de aanpak.

  • Datum: 17 Apr 2024
  • Auteur: VAR
  • Documenttype: Handboek
  • Pagina's: 22

Door de toenemende digitalisering heeft desinformatie een steeds grotere rol en invloed in Nederland in het publieke debat. Desinformatie kan meningen kunstmatig versterken of verdrukken en zorgt voor het uitvergroten van verschillen binnen de samenleving. Hiermee is het een bedreiging voor het open democratisch debat. De schaal van desinformatie kan sterk uiteenlopen: van grootschalige (inter)nationale campagnes tot lokale casussen. Daarom biedt deze handreiking ambtenaren en bestuurders eerste handvatten hoe zij het beste om kunnen gaan met desinformatie. Eerst zal het fenomeen desinformatie en hoe het verspreid en herkend kan worden aan bod komen. Vervolgens worden kort organisatorische tips en communicatieve en juridische handelingsperspectieven gegeven.

  • Datum: 31 Jan 2022
  • Auteur: BZK
  • Documenttype: Handboek
  • Pagina's: 13

Een nieuwe handreiking van de ESS over hoe in gemeenten om te gaan met spanningen en polarisatie rondom het conflict in Israël en Palestijnse gebieden. De spanningen uit het conflict in Israël en de Palestijnse gebieden manifesteren zich eveneens in de Nederlandse samenleving. Ze komen uiteindelijk terecht bij gemeenten. Lokale overheden zoeken wellicht naar specifieke en praktische adviezen om op lokaal niveau gesprekken aan te gaan met burgers, betrokken gemeenschappen, en religieuze en maatschappelijke organisaties. Daarom heeft de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een handreiking opgesteld. Een handreiking met nadere informatie over het conflict, suggesties voor concrete acties om verbinding en dialoog te stimuleren en spanningen en polarisatie tegen te gaan. Ook is een gespreksleidraad opgesteld die gemeenten kunnen gebruiken bij het voeren van de dialoog met verschillende groepen en individuen binnen hun lokale gemeenschap.

  • Datum: 1 Nov 2023
  • Auteur: Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS)
  • Documenttype: Factsheet
  • Pagina's: 8

Eén van de manieren om polarisatie en radicalisering op lokaal niveau te bestrijden is door het oprichten van een lokaal netwerk van sleutelfiguren, als aanvulling op een breder gemeentelijk preventief beleid en de persoonsgerichte aanpak. Deze handreiking helpt en inspireert u mogelijk bij het opzetten, begeleiden en/of opnieuw vormen voor een nieuw lokaal netwerk van sleutelfiguren.

  • Datum: 1 Jun 2018
  • Auteur: Expertise-unit Sociale Stabiliteit Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
  • Pagina's: 42

Hoe ga je om met de emoties van burgers? Er zijn steeds drie lagen waar je je als communicatie of beleidsmedewerker bewust van moet zijn. Ten eerste het gedrag (de uiting van onbehagen), ten tweede de bijbehorende emoties en ten derde de onderliggende behoeftes. Mensen zijn geneigd om te reageren op wat zichtbaar is, en dat zijn typisch het gedrag en de emoties. De onderliggende behoeft es blijven onbesproken. Daarmee bestaat het gevaar dat de discussie polariseert en je verder af raakt van een oplossing.

  • Datum: 1 Jan 2019
  • Auteur: Dienst Publiek en Communicatie/Academie voor Overheidscommunicatie
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 27

Wat betekent het voor diegenen die vanuit de landelijke overheid beter willen ‘luisteren’ naar de samenleving? En die daarbij met name voeling willen houden met mogelijk opkomende maatschappelijke onrust? Daarvoor noemt de auteur vijf punten die van belang zijn.

  • Datum: 22 Apr 2022
  • Auteur: Marnix Eysink Smeets
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 38

De handreiking 'Van polarisatie naar vebinding in buurten' presenteert een stappenplan om te komen tot een goede analyse van het probleem en de juiste interventies. Daarnaast wordt een groot aantal praktijkvoorbeelden beschreven.

  • Datum: 1 Jan 2019
  • Auteur: Ron van wonderen ea, Verwey-Jonker Instituut
  • Pagina's: 77

Onderzoeksrapporten en publicaties

Presentatie van Movisie over vanuit vertrouwen samenwerken met de overheid

  • Datum: 20 Oct 2025
  • Auteur: Daan de Bruijn
  • Documenttype: Presentatie
  • Pagina's: 40
  • Auteur: Gedragsteam J&V
  • Pagina's: 22
  • Datum: 25 Sep 2025
  • Auteur: WODC
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 120

Rapport

  • Datum: 25 Sep 2025
  • Auteur: Ipsos I&O
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 43

Radicalisering en polarisatie zetten de samenleving onder druk. Meer preventief beleid is nodig. Het ministerie van SZW wil gemeenten en professionals beter ondersteunen in hun lokale preventieve aanpak van radicalisering en polarisatie. Het Verwey-Jonker Instituut en Bureau Omlo maakten daarom in opdracht van het ministerie een overzicht van bestaande interventies tegen radicalisering en polarisatie. Ook hebben we een bouwstenenmodel verder ontwikkeld dat ondersteunt bij het vormgeven van lokaal beleid.

  • Datum: 23 May 2025
  • Auteur: Verwey & Jonker instituuten bureau Omlo
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 110

In dit verkennende onderzoek wordt naar theorieën en praktische aanpakken gezocht die niet alleen handvatten kunnen bieden aan bestuurders van lokale of landelijke overheid en handhavers, maar ook aan sociale professionals om polarisatie tegen te gaan.

  • Datum: 1 Jun 2020
  • Auteur: KIS Joline Verloove, Ron van Wonderen, Hanneke Felten
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 103

Deze themarapportage is onderdeel van de Rijksbrede Risicoanalyse Nationale Veiligheid. Het doel van de RbRa is het in kaart brengen van verschillende typen dreigingen en bijbehorende risico’s voor de nationale veiligheid van het Koninkrijk der Nederlanden. Hiertoe worden mogelijke dreigingen niet alleen geïdentificeerd, maar wordt ook een inschatting gemaakt van waarschijnlijkheid en mogelijke gevolgen (het ‘risico’). Deze inschatting vindt plaats aan de hand van door het ANV opgestelde scenario’s.

  • Datum: 26 Sep 2022
  • Auteur: Analistennetwerk Nationale Veiligheid in opdracht van de NCTV.
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 74

Jongeren die veerkrachtig zijn, kunnen beter omgaan met problemen en tegenwicht bieden aan negatieve invloeden. Het ontwikkelen en vergroten van veerkracht speelt daarom een belangrijke rol bij het voorkomen van polarisatie en radicalisering. Een inventarisatie van betrokkenheid en behoeften van jongerenwerkers.

  • Datum: 31 Jul 2023
  • Auteur: Verwey-Jonkerinstituut - Ron van Wonderen
  • Documenttype: Rapport
  • Pagina's: 22